Wilsonova bolest: poremećaj metabolizma bakra

Wilsonova bolest ili hepatolentikularna degeneracija jest autosomno recesivna nasljedna bolest metabolizma bakra. Nastali poremećaj transmembranskoga transporta bakra u hepatocitu, dovodi do njegova smanjena lučenja u žuč te posljedičnog nakupljanja u jetri i mozgu. Manifestira se neurološkim i psihijatrijskim simptomima te bolešću jetre.

Promjena na 13. kromosomu

Genska promjena koja uzrokuje Wilsonovu bolest nalazi se na 13. kromosomu, a zahvaća gen koji kodira transportni protein za bakar u jetri. Promijenjena genska sekvenca nazvana je ATP7B. ATP7B jest P-tip ATP-aze koja veže bakar i prenosi ga kroz membranu stanica jetrenog tkiva (hepatocita).

Mutacija ATP7B na dva načina dovodi do promjene metabolizma bakra:

• smanjuje lučenje bakra u žuč, što je jedini put njegove eliminacije iz organizma,
• remeti ugradnju bakra u apoceruloplazmin, što smanjuje stvaranje i lučenje ceruloplazmina.

Znakovi i simptomi Wilsonove bolesti

Wilsonova bolest se, u pravilu, klinički manifestira prije tridesete godine života. Rijetko se javlja prije šeste godine. Jetrena bolest može se manifestirati cijelim spektrom poremećaja, od asimptomatskog zbivanja (pacijenti nemaju simptome) karakteriziranog odstupanjem biokemijskih pokazatelja, do naglog zatajenja jetre.

Asimptomatski porast jetrenih enzima najčešće nalazimo slučajnim laboratorijskim pretragama kod djece. Kod nekih se bolesnika javlja kratkotrajna epizoda koja nalikuje na virusni hepatitis, dok kod drugih prezentacija bolesti uvelike može nalikovati na autoimuni hepatitis te se ti bolesnici često nepravilno liječe steroidima.

Kod otprilike 40% bolesnika s Wilsonovom bolešću pojavljuju se znakovi i simptomi kroničnog hepatitisa. Veliki dio bolesnika kod prve prezentacije ima znakove kompenzirane ili dekompenzirane ciroze jetre.

Kod pacijenata se mogu javiti i neurološki simptomi. Najčešće su vezani uz poremećaj kretnji: distonija, tremor, slabija koordinacija i pojava nevoljnih kretnji. Osim toga, mogu se javiti i otežano gutanje ili izgovaranje riječi.

Psihijatrijski poremećaji odnose se na razvoj depresije, psihoze, gubitak emocionalne kontrole, hiperaktivnost te gubitak seksualne inhibicije.

Kayser-Fleisherov prsten, odnosno zelenkasti kružić oko šarenice oka, nastaje odlaganjem bakra na vanjskom rubu korneje (Descemetova membrana). Javlja se kod 50 do 62% bolesnika s jetrenom bolešću te u 95% bolesnika s neuropsihijatrijskim poremećajima.

Liječenje Wilsonove bolesti

U liječenju Wilsonove bolesti primjenjuje se medikamentna terapija primarnog poremećaja metabolizma bakra, terapija usmjerena liječenju simptoma bolesti jetre i neuropsihijatrijskog poremećaja te transplantacija jetre kao kirurška opcija.

U simptomatskog bolesnika terapija prvog izbora jest kelirajući agens, koji dovodi do brzog uklanjanja bakra iz tijela, npr. penicilamin, a mogu i pripravci cinka koji blokiraju apsorpciju bakra u enterocitima. Kako bi se postigao brži terapijski učinak, u simptomatskih bolesnika mogu se kombinirati cink kao blokator apsorpcije bakra i kelator.