Plućna hipertenzija: koji su uzroci i skupine ove bolesti

Krvni tlak je pritisak koji krv radi na stijenku žile kojom teče. Stvara ga srce pri svakom ubacivanju krvi u arteriju. Pritom tlak raste za vrijeme kontrakcije srca (sistola) i pada u fazi punjenja (dijastola). Obično razlikujemo dva krvotoka: mali plućni, kojeg čine desna strana srca, pluća te plućne arterije i vene, te veliki sustavni s lijevom stranom srca i krvnim žilama po tijelu.

Krv bogata kisikom dolazi u lijevu pretklijetku, a potom klijetku. Kontrakcijom srca ubacuje se u aortu koja se grana na niz manjih arterija koje završavaju kapilarama.

Kapilare u tkivu omogućuju izmjenu kisika i ugljičnog dioksida, hranjivih i otpadnih tvari. Potom se skupljaju u manje i veće vene, ulijevaju u gornju i donju šuplju venu te, konačno, krv bogatu ugljikovim dioksidom i otpadnim tvarima dovode u srce, u desnu pretklijetku. Iz nje krv utječe u desnu klijetku, pa se kontrakcijom srca upumpava u plućnu arteriju. Grananjem plućne arterije dolazi u niz manjih krvnih žila i potom u kapilare. One u plućima oblažu plućne alveole u kojima se razmjenjuju ugljikov dioksid i kisik. Plućnim venama krv se vraća u lijevu pretklijetku. Desna strana srca je slabija, pa je normalan tlak u plućnoj cirkulaciji oko šest puta manji u odnosu na sustavnu.

Što je plućna hipertenzija i koje su skupine?

Plućna hipertenzija je naziv za skupinu bolesti različitih uzroka kojima je zajednički trajno povišen sistolički tlak u plućnoj arteriji na više od 30 mmHg. Povišen tlak u plućnoj cirkulaciji može postojati uz normalan tlak u sistemskoj cirkulaciji. Plućni arterijski tlak procjenjuje se pri ultrazvučnom pregledu srca. Točne vrijednosti mjere se invazivnom metodom koja uključuje uvođenje katetera u srce i plućnu arteriju.

Ovisno o uzroku i mehanizmu nastanka, plućna hipertenzija se može podijeliti u pet skupina:

• plućna arterijska hipertenzija,
• plućna hipertenzija uz bolesti pluća i hipoksiju,
• kronična tromboembolijska plućna hipertenzija,
• plućna hipertenzija kao posljedica bolesti lijeve strane srca, te
• grupa s nejasnim uzrocima.

Prognoza bolesti značajno ovisi o uzroku plućne hipertenzije i stadiju u kojem je bolest otkrivena, a dijagnostičke metode (rendgen srca i pluća, EKG, ultrazvuk srca) su lako dostupne.

Plućna arterijska hipertenzija

Plućna arterijska hipertenzija česta je uz sistemske bolesti vezivnog tkiva (posebno sistemsku sklerozu), potaknuta nekim toksinima (kokain, metamfetamin, alkohol), uznapredovalom cirozom jetre ili nasljedna uz mutacije gena.

Karakterizira je suženje manjih arterija, zadebljanje i preoblikovanje stijenki što dovodi do krutih žila u koje desna klijetka ubacuje krv protiv većeg otpora. S vremenom to vodi zadebljanju srčanog mišića desne klijetke, a potom popuštanju i slabljenju. Istovremeno, u lijevu stranu srca vraća se slabije oksigenirana krv koja ne može zadovoljiti potrebe tkiva, posebno tijekom fizičke aktivnosti. Pacijenti osjećaju zaduhu, slabost i omaglice tijekom fizičke aktivnosti, suhi kašalj, bolove u prsima i otok nogu.

Plućna hipertenzija uz bolesti pluća i hipoksiju

Slične promjene na plućnim arterijama nastaju i u uvjetima smanjene koncentracije kisika. To se događa kod ljudi koji žive na višim nadmorskim visinama, ali i pacijenata koji imaju kronični opstruktivni bronhitis, bolesti plućnog vezivnog tkiva koje vode gubitku plućnih alveola ili poremećaj disanja u snu.

Kronična tromboembolijska plućna hipertenzija

Krvni ugrušci koji dospiju u plućne arterije, najčešće iz vena nogu ili desne strane srca kod poremećaja ritma, blokiraju protok krvi, podižu otpor i smanjuju površinu pluća koja sudjeluje u razmjeni plinova. Manji incidenti mogu ostati neprepoznati i ponavljati se uzrokujući plućnu hipertenziju.

Plućna hipertenzija kao posljedica bolesti lijeve strane srca

Plućna hipertenzija kao posljedica bolesti srca naziva se i plućna venska hipertenzija. Bolesti zalistaka, neke srčane greške, ali i neliječena sustavna arterijska hipertenzija dovode do povećanog otpora punjenju lijeve klijetke i pretklijetke. Krv zaostaje u plućnim venama, slabije se oksigenira. Pacijenti, uz ostale simptome, zaduhu posebno osjećaju u ležećem položaju.