Psihodermatologija: mjesto susreta kože i uma

Koža je najveći organ u tijelu. S jedne strane, to je „prva točka kontakta“ ​​pri našem upoznavanju s vanjskim svijetom, a s druge služi kao barijera koja čuva našu unutrašnjost od njegovih utjecaja. Tako, primjerice, proboj te zaštitne barijere, odnosno posjekotina, može omogućiti prodor mikroorganizama te dovesti do infekcije. No, koža se također smatra „organom izražavanja“ te se već dugo zna da naše psihičko stanje može utjecati na njezino zdravlje, pa tako i na izgled.

Zašto je važna psihodermatologija?

No, psihodermatologija, poznata i kao psihokutana medicina, odlazi dublje, šire i ne drži se samo jednostranog utjecaja stanja naše psihe na kožu i kožne bolesti. Kao što psihičke tegobe i bolesti mogu utjecati na kožu, tako i kožne bolesti mogu utjecati, pa i izazvati psihičke smetnje i bolesti.

Razvoj psihodermatologije te interdisciplinarni pristup dermatologa, psihijatra, psihologa, odnosno psihoterapeuta tim je važniji ako je poznato, na primjer, da je prevalencija psihijatrijskih bolesti u dermatološkoj ambulanti između 30 i 40% ili pak da su značajan stres i anksioznost zabilježeni u 44% pacijenata prije početnog pogoršanja psorijaze, a ponovljeni napadi pripisani su stresu u otprilike 80% pojedinaca.

Povezanost uma i kože poznata je stoljećima

Prvi opis psihodermatoloških slučajeva može se pratiti do 1700. godine pr. Kr., kada je princ u Perziji dobio psorijazu zbog zabrinutosti oko nasljeđivanja kraljevskog prijestolja. Grčki filozof Hipokrat sugerirao je postojanje poveznice između emocionalnog stresa i kožnih bolesti te izvijestio o slučajevima čupanja kose kao odgovora na stres. Aristotel je pak vjerovao da su koža i um komplementarni entiteti i da su neodvojivi.

Tu je i opis u kojem je Buda liječio damu od njezine društveno neugodne i iscrpljujuće kožne bolesti, učeći je da umom kontrolira svoj bijes, potom postoje i povijesni opisi trihotilomanije (čupanja kose) u Bibliji, deluzijsku parazitozu je kao stanje dokumentirao još 1799. britanski dermatolog Robert Willan, Sigmund Freud se je bavio ruskim aristokratom koji je bio pretjerano zabrinut zbog izgleda svog nosa…  Stoga možda i začuđuje što se je tek početkom 20. stoljeća počeo buditi interes za psihodermatologiju u europskoj medicinskoj zajednici, a da je Europsko društvo za dermatologiju i psihijatriju osnovano u novije doba, 1993. godine.

Izazov: prepoznati povezanost

Razumijevanje odnosa između psihe i kože složeno je, fascinantno i zbunjuje mnoge liječnike, piše dermatologinja Gina M. Caputo za stručni časopis Dermatology Times.

Psihodermatologija obuhvaća mnogo različitih stanja koja su i psihijatrijska i dermatološka. Ključno je da dermatolozi prepoznaju te preklapajuće situacije jer psihodermatološki pacijenti često odbijaju uputnicu za psihijatriju, naglašava dr. Caputo. Zapravo, davanje takve preporuke prije nego što se uspostavi odnos povjerenja između pacijenta i dermatologa može pogoršati pacijentovo stanje.

Kategorije psihodermatoloških poremećaja

Još uvijek nema jedinstvene klasifikacije psihodermatoloških poremećaja i bolesti, no uglavnom se govori o tri ili pak četiri kategorije. Dr. Caputo navodi četiri:

• psihosomatski poremećaji
• primarni psihijatrijski poremećaji,
• sekundarni psihijatrijski poremećaji i
• kožni senzorni poremećaji.

Psihosomatski poremećaji su dermatološke bolesti kod kojih emocionalni stresori dovode do pogoršanja. Primjer su stanja poput atopijskog dermatitisa, akni, perioralnog dermatitisa, psorijaze i hiperhidroze gdje pacijenti često navode da dolazi do pogoršanja kada su pod stresom.

Kod primarnih psihijatrijskih poremećaja pacijenti nemaju pravu kožnu bolest, već psihijatrijski poremećaji dovode do često umišljenih kožnih poremećaja. Takav je slučaj s deluzijskom parazitozom kod koje je pacijent pogrešno uvjeren da se u njegovom tijelu nalaze paraziti.

Sekundarni psihijatrijski poremećaji odnose se na psihološke poremećaje koje bolesnici razvijaju kao posljedicu stvarne dermatološke bolesti. Vitiligo, akne, alopecija areata i psorijaza su tipični primjeri dermatoloških stanja koja mogu imati značajan utjecaj na emocionalno zdravlje i dobrobit pacijenta. Zbog ozbiljnosti (stvarne ili percipirane) njihove bolesti, kod mnogih se pacijenata razvije psihološki distres.

Kožni senzorni poremećaji slični su pak sindromu kronične boli. Ti poremećaji su dizetezije (spontane ili provocirane neugodne senzacije, npr. mravinjanje) i neugodni osjećaji grickanja, peckanja, žarenja i svrbeža bez jasne etiologije (uzroka). Kožni senzorni poremećaji često se mogu pojaviti sa ili bez psihijatrijskih poremećaja, ali depresija i anksioznost najčešći su komorbiditeti.

Zaključno

Kao što je istaknuto, psihodermatologija je relativno nov pristup u medicini koji se i dalje razvija. Tako se razvijaju i razni psihodermatološki programi obuke u koje su uključeni dermatolozi, psihijatri i psihoterapeuti jer je neophodan interdisciplinaran pristup liječenju.

No uspješnost liječenja leži i na samom pacijentu, odnosno njegovoj spremnosti da, prema potrebi, prihvati psihijatrijsko liječenje ili neki od oblika psihoterapije, a svakako je važan čimbenik povjerenje koje mora postojati između pacijenta i liječnika/terapeuta.

Korišteni izvori: Dermatology Times,  Indian Journal of Private Psychiatry